Udar niedokrwienny: Co musisz wiedzieć o najczęstszym typie udaru

Udar mózgu jest jednym z najpoważniejszych stanów zagrożenia życia, a jego najczęstsza postać, czyli udar niedokrwienny, stanowi około 85% wszystkich przypadków. Zrozumienie jego przyczyn, objawów i metod leczenia jest kluczowe dla szybkiej reakcji i minimalizacji skutków zdrowotnych. W tym artykule przyjrzymy się bliżej temu schorzeniu, jego powstawaniu oraz działaniom, które mogą pomóc w jego zapobieganiu.

Czym jest udar niedokrwienny?

Udar niedokrwienny powstaje w wyniku nagłego przerwania dopływu krwi do określonego obszaru mózgu. Jest to spowodowane zablokowaniem naczynia krwionośnego, które zazwyczaj jest tętnicą. Zablokowanie może nastąpić na dwa główne sposoby: przez zakrzep krwi (tzw. udar zakrzepowo-zatorowy) lub przez oderwanie się skrzepliny z innego miejsca w organizmie, która następnie przemieszcza się do mózgu i blokuje naczynie (tzw. udar zatorowy). Brak dopływu krwi oznacza brak tlenu i składników odżywczych dla komórek mózgowych, co prowadzi do ich obumierania. Im dłużej trwa niedokrwienie, tym większe są uszkodzenia mózgu.

Przyczyny i czynniki ryzyka udaru niedokrwiennego

Istnieje wiele czynników, które mogą zwiększać ryzyko wystąpienia udaru niedokrwiennego. Do najważniejszych należą:

• Nadciśnienie tętnicze: Jest to najczęstszy i najważniejszy czynnik ryzyka. Wysokie ciśnienie krwi uszkadza ściany naczyń krwionośnych, sprzyjając ich zwężeniu i tworzeniu się zakrzepów.
• Choroby serca: W szczególności migotanie przedsionków, które może prowadzić do powstawania skrzeplin w sercu, które następnie mogą przemieścić się do mózgu. Inne problemy, takie jak niewydolność serca czy przebyty zawał, również zwiększają ryzyko.
• Cukrzyca: Podobnie jak nadciśnienie, cukrzyca uszkadza naczynia krwionośne, zwiększając podatność na rozwój miażdżycy.
• Miażdżyca: Proces odkładania się blaszek miażdżycowych w tętnicach, co prowadzi do ich zwężenia i utrudnienia przepływu krwi. Szczególnie niebezpieczne jest zwężenie tętnic szyjnych, które doprowadzają krew do mózgu.
• Wysoki poziom cholesterolu: Podwyższony poziom cholesterolu LDL („złego” cholesterolu) przyczynia się do rozwoju miażdżycy.
• Palenie tytoniu: Nikotyna i inne substancje zawarte w dymie tytoniowym uszkadzają naczynia krwionośne, przyspieszają rozwój miażdżycy i zwiększają krzepliwość krwi.
• Otyłość i brak aktywności fizycznej: Te czynniki przyczyniają się do rozwoju nadciśnienia, cukrzycy i miażdżycy.
• Nadmierne spożycie alkoholu: Alkohol może podnosić ciśnienie krwi i zwiększać ryzyko udaru.
• Wiek: Ryzyko udaru wzrasta wraz z wiekiem, szczególnie po 55. roku życia.
• Historia rodzinna: Jeśli ktoś z najbliższej rodziny przebył udar, ryzyko jego wystąpienia u nas jest większe.

Objawy udaru niedokrwiennego – rozpoznaj je natychmiast

Szybkie rozpoznanie objawów udaru jest kluczowe, ponieważ czas jest mózgiem. Im szybciej zostanie udzielona pomoc medyczna, tym większa szansa na ograniczenie uszkodzeń. Objawy udaru niedokrwiennego pojawiają się nagle i mogą obejmować:

• Osłabienie lub drętwienie: Nagłe osłabienie lub drętwienie jednej strony ciała, najczęściej twarzy, ręki lub nogi. Może być trudność z uniesieniem ręki lub nogi.
• Problemy z mową: Nagłe trudności z mówieniem, niewyraźna mowa lub całkowita niemożność porozumiewania się. Osoba może mieć problemy ze zrozumieniem mowy innych.
• Zaburzenia widzenia: Nagłe pogorszenie widzenia w jednym lub obu oczach, widzenie podwójne lub utrata wzroku.
• Zawroty głowy i zaburzenia równowagi: Nagłe problemy z chodzeniem, utrata równowagi lub koordynacji ruchów.
• Silny ból głowy: Nagły, bardzo silny ból głowy bez znanej przyczyny, często opisywany jako najgorszy ból głowy w życiu.

Aby ułatwić zapamiętanie kluczowych objawów, można użyć akronimu FAST:
* Face (twarz) – poproś o uśmiech, czy jedna strona twarzy opada?
* Arms (ręce) – poproś o podniesienie obu rąk, czy jedna ręka opada?
* Speech (mowa) – poproś o powtórzenie prostego zdania, czy mowa jest niewyraźna?
* Time (czas) – jeśli zaobserwujesz którykolwiek z tych objawów, natychmiast wezwij pomoc medyczną.

Diagnostyka i leczenie udaru niedokrwiennego

Po wystąpieniu objawów udaru, kluczowe jest natychmiastowe wezwanie pogotowia ratunkowego (numer 112 lub 999). W szpitalu lekarze przeprowadzą szereg badań, aby potwierdzić diagnozę i określić rodzaj udaru. Najczęściej stosowane metody diagnostyczne to:

• Tomografia komputerowa (TK) głowy: Pozwala szybko ocenić, czy doszło do krwawienia w mózgu (udar krwotoczny), czy do niedokrwienia. Jest to badanie kluczowe w pierwszych godzinach po udarze.
• Rezonans magnetyczny (MR) głowy: Dostarcza bardziej szczegółowych obrazów mózgu i może pomóc w dokładniejszej ocenie obszaru uszkodzenia.
• Badania dopplerowskie tętnic szyjnych i kręgowych: Pozwalają ocenić stan naczyń krwionośnych doprowadzających krew do mózgu i wykryć ewentualne zwężenia.
• EKG i echo serca: Badania te mają na celu wykrycie ewentualnych przyczyn kardiologicznych udaru, takich jak migotanie przedsionków.

Leczenie udaru niedokrwiennego zależy od czasu jego wystąpienia i przyczyny. Głównym celem jest jak najszybsze przywrócenie przepływu krwi do niedokrwionego obszaru mózgu. Najczęściej stosowane metody to:

• Tromboliza: Podanie leku rozpuszczającego zakrzep (np. alteplazy) dożylnie. Jest to najskuteczniejsza metoda leczenia, ale musi być zastosowana w ciągu kilku godzin od wystąpienia objawów (zwykle do 4,5 godziny).
• Trombektomia mechaniczna: Zabieg polegający na usunięciu zakrzepu za pomocą specjalnego cewnika wprowadzanego przez naczynia krwionośne. Może być wykonywana w ciągu kilku godzin od wystąpienia objawów, a w niektórych przypadkach nawet do 24 godzin.

Po ustabilizowaniu stanu pacjenta rozpoczyna się rehabilitacja, która jest niezbędna do odzyskania utraconych funkcji. Rehabilitacja może obejmować fizjoterapię, terapię zajęciową, logopedię i neuropsychologię.

Zapobieganie udarom niedokrwiennym – zdrowy styl życia to podstawa

Najlepszym sposobem na uniknięcie udaru niedokrwiennego jest zapobieganie. Wiele czynników ryzyka można kontrolować poprzez zmianę stylu życia i odpowiednie leczenie chorób przewlekłych. Kluczowe działania profilaktyczne obejmują:

• Regularne kontrolowanie ciśnienia tętniczego: Leczenie nadciśnienia jest absolutnie priorytetowe.
• Kontrola poziomu cukru we krwi: Szczególnie ważne dla osób z cukrzycą.
• Zdrowa dieta: Bogata w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe, chude białko i zdrowe tłuszcze. Ograniczenie spożycia soli, cukru i nasyconych tłuszczów.
• Regularna aktywność fizyczna: Co najmniej 150 minut umiarkowanej lub 75 minut intensywnej aktywności fizycznej tygodniowo.
• Rzucenie palenia: Jest to jedna z najważniejszych decyzji, jaką można podjąć dla swojego zdrowia.
• Ograniczenie spożycia alkoholu: Zaleca się umiarkowane spożycie alkoholu.
• Kontrola poziomu cholesterolu: Leczenie hipercholesterolemii.
• Regularne badania kontrolne: Pozwalają na wczesne wykrycie i leczenie chorób, które mogą prowadzić do udaru.

Pamiętaj, że profilaktyka udaru to inwestycja w Twoje długoterminowe zdrowie i jakość życia. Dbając o siebie, możesz znacząco zmniejszyć ryzyko wystąpienia tego groźnego schorzenia.